ඔබ සුන්දර මාළු ටැංකියක් පවත්වාගෙන යනවා නම්, “ඔක්සිජන් මෝටරය” හෙවත් සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරයේදී “වායු පොම්පය” (air pump) ලෙස හඳුන්වන උපකරණය එහි පැවැත්මට අත්‍යවශ්‍ය සාධකයක් බව ඔබ දන්නවා විය හැකියි. නමුත් බොහෝ දෙනෙකුට මේ පිළිබඳව පැහැදිලි අවබෝධයක් නැහැ. සමහර විට ඔබ සිතාවි, “අපේ මාළුන්ට හුස්ම ගන්න ඔක්සිජන් ඕන නම් වතුරේ තියෙන ඔක්සිජන් මදිද?” කියලා. මේ ලිපියෙන් අපි ඒ ගැටලුවට සහ ඔබේ මාළු ටැංකියට ඔක්සිජන් මෝටරයක් අවශ්‍ය වන්නේ ඇයිද යන්න සරලව තේරුම් ගනිමු.

මාළු ටැංකියක “ඔක්සිජන් මෝටරය” නොහොත් වායු පොම්පයේ කාර්යභාරය:

මූලිකවම, ඔක්සිජන් මෝටරය මගින් සිදු කරන්නේ ජලයට වාතය මිශ්‍ර කිරීමයි. එනම්, අප අවට ඇති වාතයේ ඇති ඔක්සිජන් මාළු ටැංකියේ ජලයට මුදා හැරීමයි. මෙය මාළු ටැංකියක ජීවීන්ගේ පැවැත්මට අත්‍යවශ්‍ය වන ප්‍රධාන කරුණු කිහිපයක් සඳහා දායක වේ.

1. ඔක්සිජන් සැපයුම වැඩි කිරීම: මාළුන් ඇතුළු ජලජ ජීවීන් හුස්ම ගන්නේ ජලයේ දිය වී ඇති ඔක්සිජන් (Dissolved Oxygen) මගින්. මාළු ටැංකියක මාළුන්ගේ සංඛ්‍යාව වැඩි වන විට, හෝ ටැංකියේ ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි මාළුන් ප්‍රමාණයක් සිටින විට, ජලයේ ඇති ස්වභාවික ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය ඔවුන්ගේ අවශ්‍යතාවයට ප්‍රමාණවත් නොවිය හැකියි. ඔක්සිජන් මෝටරය ක්‍රියාත්මක වන විට, එය ජලයේ බුබුළු සාදන අතර, මේ බුබුළු මගින් වාතයේ ඇති ඔක්සිජන් ජලයට මුදා හැරෙනවා. මෙය ජලයේ දියවී ඇති ඔක්සිජන් මට්ටම ඉහළ නංවන අතර, මාළුන්ට පහසුවෙන් හුස්ම ගැනීමට උපකාරී වෙනවා.
2. ජලයේ සංසරණය වැඩි දියුණු කිරීම: ඔක්සිජන් මෝටරය මගින් ඇතිවන බුබුළු ජලය ඉහළට තල්ලු කරන අතර, එය ටැංකිය තුළ ජලය සංසරණය වීමට උපකාරී වෙනවා. මෙය ජලයේ උෂ්ණත්වය, ඔක්සිජන් සහ පෝෂක ද්‍රව්‍ය සම සමව බෙදී යාමට උපකාරී වන අතර, මළ කලාප (dead spots) ඇතිවීම වළක්වාලයි. මළ කලාප යනු ජලයේ චලනය අඩු ප්‍රදේශ වන අතර, ඒවායේ විෂ ද්‍රව්‍ය හා අපද්‍රව්‍ය එකතු වීමට ඉඩ ඇත.
3. නයිට්‍රජන් චක්‍රයට සහාය වීම: මාළු ටැංකියක මසුන්ගේ අපද්‍රව්‍ය, නොකෑ ආහාර සහ කුණු වූ ශාක පත්‍ර මගින් ඇමෝනියා (ammonia) නිපදවෙනවා. මෙම ඇමෝනියා මාළුන්ට ඉතා විෂ සහිතයි. වාසනාවකට, මාළු ටැංකි වල වාසය කරන ප්‍රයෝජනවත් බැක්ටීරියා වර්ග ඇමෝනියා නයිට්‍රයිට් (nitrite) බවටත්, පසුව නයිට්‍රේට් (nitrate) බවටත් පත් කරනවා. මෙම ක්‍රියාවලිය “නයිට්‍රජන් චක්‍රය” ලෙස හැඳින්වෙන අතර, එයට ඔක්සිජන් අත්‍යවශ්‍යයි. ඔක්සිජන් මෝටරය මගින් ජලයට ඔක්සිජන් සැපයීම, මෙම ප්‍රයෝජනවත් බැක්ටීරියා වල ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා හිතකර පරිසරයක් නිර්මාණය කරන අතර, එමගින් ජලයේ ගුණාත්මකභාවය පවත්වා ගැනීමට උපකාරී වෙනවා.
4. ජල මතුපිට චලනය ඇති කිරීම: ජල මතුපිට චලනය වීම වාතයේ ඇති ඔක්සිජන් ජලයට මිශ්‍ර වීම සඳහා ඉතා වැදගත්. ඔක්සිජන් මෝටරය මගින් ඇතිවන බුබුළු ජල මතුපිටට පැමිණ පුපුරා යන විට, එය ජල මතුපිට චලනය වැඩි කරන අතර, වාතයෙන් ඔක්සිජන් උරාගැනීම වේගවත් කරනවා.
5. CO2 (කාබන් ඩයොක්සයිඩ්) ඉවත් කිරීම: මසුන් ශ්වසනයේදී කාබන් ඩයොක්සයිඩ් මුදා හරිනවා. ජලයේ කාබන් ඩයොක්සයිඩ් ප්‍රමාණය වැඩි වීම මාළුන්ට හානිකර විය හැකියි. ඔක්සිජන් මෝටරය මගින් ජලයේ චලනය වැඩි කරන විට, ජලයේ ඇති අතිරික්ත කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වාතයට මුදා හැරීමට උපකාරී වෙනවා.

ඔබේ ටැංකියට ඔක්සිජන් මෝටරයක් අවශ්‍ය බව හඳුනා ගන්නේ කෙසේද?

• මාළුන් ජල මතුපිටට පැමිණ හුස්ම ගැනීම: මෙය ඔක්සිජන් ඌනතාවයේ ප්‍රධාන ලක්ෂණයකි. මාළුන් ජල මතුපිටට පැමිණ වාතය ගැනීමට උත්සාහ කරන්නේ නම්, ඔවුන්ට ප්‍රමාණවත් ඔක්සිජන් නොලැබෙන බවට එය හොඳම සලකුණයි.
• උදාසීන බව: මාළුන් සාමාන්‍යයෙන් වඩා උදාසීන නම් හෝ අලස බවක් පෙන්වන්නේ නම්.
• අධික මාළුන් ප්‍රමාණයක් සිටීම: ටැංකියේ ප්‍රමාණයට වඩා මාළුන් වැඩි සංඛ්‍යාවක් සිටී නම්.
• උෂ්ණත්වය වැඩි වීම: ජලයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යන විට, ජලයට දිය කළ හැකි ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය අඩු වේ.
• පෙනුම: මාළු ටැංකියේ ජලය මතුපිට දීර්ඝ වේලාවක් එකතැන පවතී නම්.

 “ඔක්සිජන් මෝටරය” හෙවත් වායු පොම්පය යනු ඔබේ මාළු ටැංකියේ මාළුන්ගේ සහ අනෙකුත් ජලජ ජීවීන්ගේ සෞඛ්‍ය සම්පන්න පැවැත්මට අත්‍යවශ්‍ය උපකරණයකි. එය ඔක්සිජන් සැපයීම, ජල සංසරණය වැඩි දියුණු කිරීම, නයිට්‍රජන් චක්‍රයට සහාය වීම සහ ජලයේ ගුණාත්මකභාවය පවත්වා ගැනීමට උපකාරී වේ. එබැවින්, ඔබේ මාළු ටැංකියේ ජීවීන්ගේ යහපැවැත්ම තහවුරු කර ගැනීම සඳහා, උසස් තත්ත්වයේ ඔක්සිජන් මෝටරයක් භාවිතා කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.